Odcinek 14: Węzeł polityczny

Przewrót wojskowy, 12–14 maja 1926, łamie reguły Konstytucji, stanowi dyktatorskie przecięcie kadencji prezydenckiej i rządowej. Znacząca liczba ofiar zamachu nie tylko naznacza krwią władze pomajowe, ale też wzmacnia podział wewnętrzny. Ta walka, postawionych sztucznie po dwóch stronach barykady oddziałów Wojska Polskiego, dzieli głębiej społeczeństwo, wzmacniając w nim zarazem nienawiść ideologiczną.

14 listopada 1925 – ustąpienie rządu Władysława Grabskiego. Kolejny gabinet (Aleksandra Skrzyńskiego) utrzymuje się tylko pół roku, po czym następuje kilka nieudanych (wobec braku porozumienia między klubami) prób utworzenia rządu.

Wincenty Witos (były premier, przywódca PSL „Piast”)

Przesilenie trwało bardzo długo. Towarzyszyły mu chaos, zamieszanie wzmagające się z każdym dniem coraz bardziej. Z całego kraju dochodziły coraz gorsze i coraz bardziej niepokojące wiadomości Atmosfera zaczęła się robić niezwykle gorąca. Wszystko się niemal w oczach zaczęło rozłazić. […] Odbywające się prawie bez przerwy obrady stronnictw nie zdołały sprawy ani na krok posunąć naprzód. Społeczeństwo wrzało gniewem przeciw Sejmowi i politykom.

Warszawa, pierwsze dni maja 1926

12–15 maja 1926 – przewrót majowy czyli zbrojny zamach stanu dokonany przez Józefa Piłsudskiego przeciwko utworzonemu 10 maja rządowi Wincentego Witosa. W czasie walk ginie niemal 400 osób. Prezydent Stanisław Wojciechowski, premier Wincenty Witos i ministrowie podają się do dymisji. Nowym prezydentem zostaje Ignacy Mościcki, nowym premierem –Kazimierz Bartel. Zaczynają się rządy sanacyjne (od łacińskiego sanatio: „uzdrowienie”).

Herman Lieberman (poseł PPS)

13 i 14 maja na ulicach wrzała walka. Wojska Piłsudskiego, po zaciętym oporze szkoły podchorążych, zajęły Belweder opuszczony przez prezydenta i rząd [którzy wycofali się do Wilanowa], po czym Witos ze swoimi kolegami zaniechali dalszego oporu i rozszerzenia wojny na całą Polskę.

Warszawa, 14 maja 1926

Premier Wincenty Witos

Marszałek Rataj przybył do Wilanowa już późną nocą. W rozmowie z nami oświadczył, że nie nalega na naszą decyzję, jednak widzi beznadziejność dalszej walki, która, w warunkach wytworzonych, poza rozlewem krwi nic przynieść nie może. Jeśliby prezydent i rząd zdecydowali się na ustąpienie, to on mógłby się podjąć pośrednictwa między rządem i Piłsudskim, mimo że dla niego będzie to sprawa bardzo ciężka i przykra. Po złożeniu tego oświadczenia wyszedł, zostawiając nas w pokoju samych. Po jego wyjściu rozpoczęła się ożywiona i szeroka narada. [...] Prezydent Wojciechowski zdecydował się bez namysłu na swoje ustąpienie i doradzał rządowi, ażeby zrobił to samo.

Wilanów, 14 maja 1926

Zobacz też stronę projektu: www.nieskonczenieniepodlegla.pl