Definicja
Reumatoidalne zapalenie stawów - to proces zapalny stawów, który jest chorobą autoimmunologiczną. W tej chorobie komórki odpornościowe mylnie rozpoznają komórki organizmu jako obce – mówiąc inaczej organizm traktuje własne komórki jak wirusy, bakterie i próbuje je zniszczyć. Dlatego w leczeniu często przypisywane są leki zmniejszające ból i osłabiające układ odpornościowy.
Przyczyny choroby są nieznane do dnia dzisiejszego. Pośrednie dane, takie jak wzrost liczby leukocytów we krwi i tempo sedymentacji erytrocytów (ESR), wskazują na zakaźny charakter tego procesu. Uważa się, że choroba rozwija się w wyniku infekcji, która powoduje zaburzenia układu immunologicznego u osób predysponowanych do rozwoju dziedzicznego - tworząc w ten sposób tzw. kompleksy immunologiczne (przeciwciała), które osadzają się w tkankach i prowadzą do uszkodzenia stawów.
Choroba charakteryzuje się powodowaniem niepełnosprawności (70% chorych jest w pewnym stopniu niepełnosprawna), która pojawia się dość wcześnie. Głównymi przyczynami zgonu z powodu choroby są powikłania infekcyjne i niewydolność nerek.
Leczenie koncentruje się głównie na łagodzeniu bólu, spowalnianiu postępu choroby i naprawianiu uszkodzeń za pomocą leczenia chirurgicznego. Wczesne wykrycie choroby za pomocą nowoczesnych technik diagnostycznych może znacznie zmniejszyć urazy, które mogą powstać w stawach i innych tkankach w wyniku przebiegu choroby.
Objawy po raz pierwszy mogą pojawić się po ciężkim wysiłku fizycznym, szoku emocjonalnym, zmęczeniu, podczas terapii hormonalnej, oraz po narażaniu na niekorzystne czynniki zewnętrzne lub infekcje.
Obecnie dobre wyniki obserwuje się po zastosowaniu protokołu DLS oraz Immunomodulinu. Schemat ten powinien być wykonywany w pierwszej kolejności.
Przebieg choroby
Reumatoidalne zapalenie stawów postępuje w trzech etapach. W pierwszym etapie występuje obrzęk okołostawowy torebek maziowych, powodujący ból, miejscową gorączkę i obrzęk wokół stawów. Drugim etapem jest szybki podział komórek, co prowadzi do zagęszczania błony maziowej. W trzecim etapie komórki w stanie zapalnym uwalniają enzym, które wpływają na kości i chrząstkę, co często prowadzi do deformacji dotkniętych stawów, zwiększonego bólu i utraty funkcji motorycznych.
Z reguły na początku choroba postępuje powoli, ze stopniowym rozwojem objawów klinicznych przez kilka miesięcy lub lat, znacznie rzadziej – choroba ma postać podostrą lub ostrą. Około 2/3 przypadków to zapalenie wielostawowe, reszta - jednostawowe. Zespół stawowy charakteryzuje się obecnością porannej sztywności przez ponad 30 minut i podobnymi objawami w drugiej połowie nocy - objawy te opisywane są jako "ciasne rękawiczki", "gorset", stały spontaniczny ból w stawach, nasilający się przy aktywnych ruchach. Zanik sztywności zależy od aktywności procesu, im większa aktywność, tym dłuższy czas sztywności.
Objawy pozastawowe
- Ze strony układu sercowo-naczyniowego: zapalenie osierdzia, zapalenie naczyń, ziarniniakowe uszkodzenie zastawek, miażdżyca.
- Układ oddechowy: zapalenie opłucnej, choroby śródmiąższowe.
- Skóra: guzki reumatoidalne, zgrubienia i hipotrofia, zapalenie naczyń.
- Układ nerwowy: neuropatia kompresyjna, neuropatia czuciowo-ruchowa, szyjne zapalenie rdzenia kręgowego.
- Narząd wzroku: suche zapalenie rogówki i spojówki, zapalenie nadtwardówki.
- Nerki: amyloidoza, zapalenie naczyń, zapalenie nerek.
- Krew: anemia, trombocytoza, neutropenia.
Wyróżnia się następujące warianty przebiegu klinicznego reumatoidalnego zapalenia stawów:
- Klasyczny wariant (symetryczne zajęcie zarówno małych, jak i dużych stawów, powolny postępujący charakter choroby);
- Reumatoidalne zapalenie stawów z zespołem pseudo-septycznym (któremu towarzyszy gorączka, dreszcze, nadmierna potliwość, utrata masy ciała, rozwój amyotrofii, niedokrwistość, zapalenie naczyń, zapalenie oskrzeli, w niektórych przypadkach kliniczne objawy zapalenia stawów ustępują na dalszy plan);
- Zespół Felty'ego (połączenie zapalenia wielostawowego i splenomegalii, ta choroba może wystąpić bez powiększenia śledziony, ale z leukocytopenią i neutropenią);
- Zespół Still;
- Młodzieńcze reumatoidalne zapalenie stawów (początek choroby pojawia się przed 16 rokiem życia);
- Forma stawowo-trzewna;
- Reumatoidalne zapalenie naczyń;
- Zajęcie serca, płuc, nerek, narządów trawiennych;
- Uszkodzenie układu nerwowego;
Leczenie
W przypadku braku jasnych objawów pozastawowych (na przykład wysoka gorączka, zespół Felty'ego lub polineuropatia) leczenie rozpoczyna się od wyboru niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) lub sulfasalazyny. Jednocześnie kortykosteroidy są wstrzykiwane do najbardziej zajętych stawów. Leki te działają powoli, dlatego powinny być stosowane przez co najmniej 6 miesięcy, a przy wyraźnym pozytywnym efekcie leczenie może trwać przez wiele lat.
Ważnym punktem w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów jest zapobieganie osteoporozie - przywrócenie zaburzonego bilansu wapnia w kierunku zwiększenia jego wchłaniania w jelicie i zmniejszenia wydalania z organizmu. Niezbędnym składnikiem kompleksu środków przeciw osteoporozie jest dieta o wysokiej zawartości wapnia. Źródłem wapnia są produkty mleczne (szczególnie twardy ser, zawierający od 600 do 1000 mg wapnia na 100 g produktu, a także przetworzony ser, mleko, śmietana), migdały, orzechy włoskie, itp. Także preparaty wapnia w połączeniu z witaminą D lub jej aktywnymi metabolitami dają dobre efekty leczenia.
Procedury fizjoterapeutyczne (fonoforeza hydrokortyzonowa) i leczenie sanatoryjne mają znaczenie pomocnicze i są stosowane tylko przy łagodnych formach zapalenia stawów.