Dr Wadyl o Ciepłem i archeologii [ROZMOWA]

Ciepłe - mała wieś Kociewska położona w powiecie tczewskim w gminie Gniew. Kiedyś PGR, folwark, ale w początkach chrześcijańskiego już państwa pierwszych Piastów - kluczowe skupisko osadnicze przełomu X i XI wieku. Ważniejsze niż Gdańsk. Tak przynajmniej mówią badania archeologiczne, które w tym miejscu przeżywają w XXI wieku swój renesans. Kompleks tworzyły trzy grody, osady i dwie nekropole. Dla wczesnopiastowskich władców ośrodek w Ciepłem był prawdopodobnie punktem kontrolnym nad wschodnią częścią Pomorza i nad szlakiem wiślanym. Odnalezione szczątki świadczą, że w Ciepłem rezydowali wojownicy, będący jednocześnie społeczną elitą, mającą często korzenie skandynawskie. 

Jeden z nich został określony mianem kupca wikińskiego pod odkryciu jego kości (ale także miecza, strzemion czy wagi) w 1900 roku w trakcie budowy kolejki wąskotorowej. Od tamtego momentu nasza wiedza o Ciepłem rośnie wraz z postępem nowoczesnej technologii oraz pracom archeologicznym. Pracujący przy wykopaliskach odnajdują w miejscu byłego grodziska przeróżne przedmioty m.in. te codziennego użytku, jak noże, grzebienie czy monety.

PKP, czyli Piastowski klucz do Pomorza

W 2004 roku Zdzisława Ratajczyk z Muzeum Archeologicznego w Gdańsku rozpoczęła prace archeologiczne w kociewskiej wsi, otwierając tym samym drogę do publikacji wydanej przed sześcioma laty - "Ciepłe. Elitarna nekropola wczesnośredniowieczna na Pomorzu Wschodnim". To właściwie monografia, jak czytamy w jej przedmowie, podsumowująca dwuletni projekt badawczy. Jeden z jej autorów - pochodzący z Dolnego Śląska doktor Sławomir Wadyl z Uniwersytetu Warszawskiego kontynuuje wraz z zespołem (jako kierownik) badania dotyczące historycznego kompleksu w naszym regionie. Ich inicjatywa została dofinansowana przez Narodowe Centrum Nauki. Dzięki wykopaliskom badacze chcą spróbować odpowiedzieć na pytania:

• Kiedy i z czyjej inicjatywy powstał zespół osadniczy w Ciepłem?
• Czy powstanie silnego ośrodka z przełomu X i XI w. poprzedzał rozwój osadnictwa czy też został założony on na surowym korzeniu?
• Jakie były powody wzniesienia trzech grodów w bezpośrednim sąsiedztwie?
• Kim byli pochowani w najstarszych grobach (komorowych) na nekropoli?
• Jaka była ich rola, i jakie mieli związki z Piastami?
• Jak wyglądał proces zmian kulturowych wschodniej części Pomorza?
• Jaką rolę zajmowało Ciepłego w tej strukturze?
• Jakie znaczenie miał szlak wiślany i jego kontrola dla gospodarki państwa?
• Jak wyglądał proces chrystianizacji Pomorza Wschodniego?
• Jakie było znaczenie Ciepłego dla procesu włączania Pomorza do państwa wczesnopiastowskiego

Mamy w planach dalsze wykopaliska zarówno w samym Ciepłem, jak i też analizy laboratoryjne [...], gdzie badamy ludzkie szczątki, zabytki pod różnymi aspektami, ale też osady, a więc próbki ziemi, które pobieramy czy też profile z torfowiska. Tak, żeby rozpoznać to wieloaspektowo. Zarówno od strony środowiska, określić czas, kiedy ten kompleks funkcjonował, kiedy powstał i tak dalej. Staramy się na to patrzeć jak najszerzej [...].

- dr Sławomir Wadyl, Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego

Więcej o badaniach prowadzonych pod nazwą "Ciepłe. Piastowski klucz do Pomorza" można przeczytać na stronie internetowej oraz na Facebooku. Podczas spotkania w Fabryce Sztuk w Tczewie, które odbyło się 26 marca, dr Sławomir Wadyl opowiedział zgromadzonym o obecnym stanie wiedzy na temat kompleksu, ale i o pracach jego zespołu. Po prelekcji porozmawialiśmy z gościem Fabryki także o samej archeologii. Zapraszamy do wysłuchania materiału: